Geschiedenis wordt geschreven en herschreven door overwinnaars. Geschiedenis gaat over het verleden, maar wordt geschreven in en voor het heden. Geschiedenis is dan ook per definitie gekleurd: wat niet past, wordt weggestopt in bijzinnen, en wat goed uitkomt wordt opgeblazen tot immense proporties. Martin Bosma verkondigt dan ook een waarheid als een koe als hij beweert dat we in het Westen weinig tot geen aandacht hebben voor de ‘Europese’ slachtoffers van ‘islamitische’ slavenrovers in de zeventiende eeuw, maar wel hele bibliotheken volschrijven over de transatlantische slavenhandel. Het eerste past niet echt heel lekker in ons verhaal van westerse koloniale hegemonie – terwijl wij de wereld ontdekten, verdwenen zonen en dochters uit onze mediterrane achtertuin naar de duistere zijde van de wijnblauwe Mediterranée. Het tweede is bij uitstek onderdeel van onze eigen culturele geschiedenis: het (formeel) afschaffen van slavernij is een cruciale stap in de westerse ontwikkeling naar een beschaafde samenleving met gelijke rechten voor iedereen. Bosma heeft misschien wel gelijk dat dit fenomeen meer aandacht zou verdienen. Maar hij is zelf geen haar beter. Bosma – het begint een handelsmerk te worden – verdraait de feiten. Zijn verhaal is selectief en gekleurd.
Een anekdote. In 1544 werd het lieflijke eilandje Lipari – u kent het wellicht uit il Postino – overvallen. De ganse bevolking van het eiland – zo’n 9000 mannen, vrouwen, en kinderen – werd gevangen genomen en afgevoerd richting de Arabische slavenmarkt. Ischia werd ook te grazen genomen (4000 slaven, ke-dzjing) – dat ging in 1544 gewoon in één moeite door. Een deel werd in Messina vrijgekocht en keerde terug, maar pas in 1556 werd het eiland door Karel V (‘onze’ koning van Hispaniën, ja) herbevolkt – maar niet voordat er op het eiland een enorm fort was gebouwd waar de bevolking in geval van een overval in kon schuilen. Piratenovervallen waren een frequent en reëel probleem – buiten de brede muren van Karel V zou het in Lipari tot in de 19e eeuw onveilig blijven. Formentera – een van de Balearen – was zelfs geheel ontvolkt, zo vaak werd het door piraten te grazen genomen. Tot zover schetst Bosma een historisch fenomeen dat we in het westen – terecht of onterecht – naar de marges van onze geschiedenis hebben gedreven.
Maar wie waren die piraten nou eigenlijk? Bosma heeft het over ‘drijfjachten van moslims’ – alsof het zou gaan om religieus gemotiveerde zeloten, maniakken die voor eigen zielenheil in het wilde weg random christelijke dorpen ontvolkten omdat Allah nou eenmaal groot is en God niet. Niets is minder waar. Het is zoals Bill Clinton zei: it’s the economy, stupid. Het was handel. Keiharde handel. Mensenhandel. Foute boel. Maar: handel. En waar handel is, daar is Dietschen bloed niet ver weg. Een bekend en berucht piratenleider was Symen Danzeker – Simon de Danser. En wat te denken van Suleyman Reis, ook wel bekend als Dirk de Veenboer, en Murat Reis, geboren Jan Janszoon. Britten waren er ook, overigens. John Ward is ‘n bekende. En Lipari werd veroverd door een Ottomaans-Franse alliantie. Dus dat hele ‘moslims-tegen-christenen’ verhaal van Bosma is vierkant geleuter. Veel van de ‘islamitische’ piraten waren uiteindelijk Europeanen – en ze waren lang niet allemaal bekeerd tot de islam. Het ligt veel pragmatischer: in Europa kon je christenen niet als slaven verkopen. In de Arabische wereld daarentegen wel. Daar lag de verkoop van Moslims weer ietsje lastiger. Zo ziet u maar, die Arabieren lijken meer op Europeanen dan we geneigd zijn te denken.
Wat al die Nederlanders in de vroege zeventiende eeuw overigens deden aan de donkere zijde van de Mediterannée? Wel. Wij leren op school verhaaltjes over het Leids ontzet en over de victorie die begon bij Alkmaar. Maar Hollanders en Spanjaarden waren overal. En ze hadden het overal wat moeilijk met elkaar. Vanaf de late zestiende eeuw gebruikten Hollandse piraten vrijheidsstrijders de roversnesten dan ook in toenemende mate om de Spanjaarden lastig te vallen. Piet Heyn, maar dan op de Balearen. Je zou zelfs ergens wellicht kunnen zeggen: de Hollander en de Moslim sloegen de armen ineen tegen de Spanjool. Maar misschien is dat wel een iets te ongemakkelijke waarheid voor Martin Bosma.
Miko Flohr, 04/06/2011