Ik deed vandaag de stemwijzer, en volgens mij heb ik op vrijwel alle stellingen die daadwerkelijk over de inhoud van dat verdrag gingen ‘neutraal’ gestemd. Het enige waar ik écht warm van word, is dat er onder druk van het associatieverdrag in Oekraïne wetten worden aangenomen die er in de toekomst onder meer toe kunnen leiden dat de sociale positie van kwetsbare groepen wat verbetert, en dat het Europese juridische minimum dat hier voor de behandeling van dieren geldt, ook in Oekraïne van toepassing wordt.
Verder lijkt het me een verdrag zoals verdragen zijn, met regels die linksom goede dingen kunnen brengen, en rechtsom perverse effecten kunnen sorteren, en met allerlei losse eindjes waarvan de betekenis pas in de toekomst echt vorm zal krijgen. Ik kan dat, met de beste wil van de wereld, niet beoordelen, hoe grondig ik dat verdrag ook lees. Omdat ik relatief veel vertrouwen heb in onze instituties, heb ik weinig bezwaar. Had ik minder vertrouwen gehad, dan was het anders geweest.
Het gaat dan ook niet om het verdrag, morgen: voor vrijwel niemand in Nederland doet het verdrag er echt toe. Het gaat om vertrouwen, gekrenkte trots, en wantrouwen. Het is een schrille, naargeestige campagne geweest waarin ik het eerste logisch samenhangende argument van het NEE-kamp nog steeds moet horen, en waar ook lieden die ijveren voor een JA-stem zich te vaak hebben laten verleiden off topic en ad personam te gaan. Het gekakel heeft vooral pijnlijk duidelijk gemaakt dat waar we over beslissen niet over onszelf gaat—dat maakt de posities volledig gratuit. Niemand in Nederland zal er wakker van liggen of dat verdrag er komt.
Het is ook procedureel nogal een farce. Niemand heeft de moeite genomen om precies uit te leggen welke ruimte onze regering nog heeft om te manoeuvreren: mocht het Rutte überhaupt behagen te oren te laten hangen naar wat de kiezer morgen mompelen zal, we weten totaal niet wat hij nog vermag. Blokkeren de Nederlandse kiezers straks bij een NEE-stem namens heel Europa (!) delen van dat verdrag? Dat is me nog eens democratie! Krijgen we een uitzonderingspositie? En op welke manier geeft die dan concrete betekenis aan het Nederlandse ‘NEE’? Dat is bijna onmogelijk. Er is, lijkt me, geen daadwerkelijk democratisch eindresultaat voor dit referendum bij een winst voor de Njetski’s.
Er had nooit referendum moeten komen over een wet die niet over onszelf gaat, maar nu het er—langs democratische weg—toch is gekomen, is er maar één acceptabel resultaat dat iedere twijfel weg neemt, namelijk dat we het reeds genomen besluit van onze volksvertegenwoordiging overeind houden. De enige geloofwaardige manier waarop dat kan is door een overwinning voor het JA-kamp. Scheelt ook op zeker een hoop populistisch geronk, de komende jaren.
Om die reden ga ik morgen stemmen, en stem ik vol overtuiging JA. Dat dat met de inhoud van het verdrag vrijwel niets van doen heeft, neem ik dan maar even op de koop toe. Democratie gaat heel erg om principes, maar vaak ook vooral om het electorale resultaat.
Miko Flohr, 05/04/2016