Er is deze week in de Tweede Kamer een motie aangenomen die voor mij echt alle perken te buiten gaat. Ik ben er eigenlijk, nog steeds, een beetje beduusd van. Hoe kan het dat we daadwerkelijk hier zijn beland? En hoe kan het dat een meerderheid in onze Tweede Kamer, NSC, SP, CDA en ChristenUnie inbegrepen, niet lijkt te begrijpen hoe fundamenteel fout het is wat deze motie stelt. Hoe kan het dat de opsteller, Bente Becker van de VVD, dit niet begrepen heeft?
Voor de duidelijkheid: het gaat, ook mij, niet primair om het plan – onderzoek doen naar culturele en religieuze opvattingen gebeurt al jaren, en daarbij wordt ook al jaren migratieachtergrond als één van de parameters meegenomen. Van mij hoeft dat niet, maar ik heb langzamerhand geaccepteerd dat deze witte samenleving het nou eenmaal relevant vindt om ‘mensen met een migratieachtergrond’ – een groep waartoe ikzelf volgens alle definities behoor – als categorie te analyseren. Ik vind het bijzonder lastig dat dat niet alleen gaat om de sociaaleconomische (achterstands)positie, maar ook over culturele opvattingen, maar zolang het gaat om regulier en periodiek onderzoek dat zich richt op de gehele bevolking van Nederland, kan ik er (een beetje) mee leven.
Maar generiek onderzoek was niet wat hier aan de orde was: de aangenomen motie spreekt over gericht onderzoek naar Nederlanders met migratieachtergrond en alleen Nederlanders met een migratieachtergrond. We worden daarmee dus als groep apart gezet van de rest van de samenleving: wij moeten op dit punt onderzocht worden, Nederlanders zonder migratieachtergrond hoeven op dit punt niet onderzocht te worden. De motie zelf spreekt keurig van het in kaart brengen van de dingen die goed gaan, en de dingen die niet goed gaan, maar uiteraard gaat het vooral om dat laatste – zo bleek ook uit de latere toelichting van de indiener zelf – en om de eeuwige wens dat mensen ‘met een migratieachtergrond’ doen wat van anderen nooit gevraagd wordt: ‘integreren’. Wij, zij. Binnen. Buiten. Ik vind het heel moeilijk.
Er zijn voor mij twee heel concrete pijnpunten. Ten eerste bedrijft de motie opzichtige symboolpolitiek: de gegevens waarom de motie vraagt worden allang verzameld. Daarmee gaat het er niet om iets wezenlijk te veranderen aan wetgeving of beleid, maar om een signaal af te geven over een bepaald onderwerp. In dit geval dus over ‘Nederlanders met een migratieachtergrond’, en over de problemen die deze groep mogelijk veroorzaakt. Dat stigmatiseert ons niet alleen, het misbruikt ons ook voor het scoren van een marginaal punt in het politieke schaakspel. Daar voel ik mij echt veel te goed voor. Ten tweede is de implicatie dat genoemde problemen alleen een probleem zijn als ze optreden bij Nederlanders met een migratieachtergrond, en niet bij Nederlanders zonder migratieachtergrond. De in de motie genoemde ‘gesloten religieuze gemeenschappen’ moeten wél onderzocht worden als het gaat om ‘Nederlanders met een migratieachtergrond’, maar niet als het gaat om conservatieve gemeenschappen van autochtone Nederlanders. Dat is meten met twee maten op etnische gronden – ik zal daar geen beladen termen voor gebruiken, maar de lezer kan zelf invullen wat hier mis gaat.
Ik ga het even heel scherp formuleren: ik kan geen volwaardig Nederlander zijn als onze tweede kamer er zo’n onwelriekende puinhoop van maakt, en ik wens als Nederlands staatsburger niet categorisch apart gezet te worden van anderen in de samenleving, zeker niet door de staat, en al helemaal niet vanuit het idee dat ik zou behoren tot een groep waarin een probleem verscholen zit. Ik en met mij alle Nederlanders met een migratieachtergrond hebben het volste recht onbekommerd in dit land te mogen leven zonder door de overheid gedwongen te worden ons vragen te stellen over wie wij zijn, waar wij vandaan komen, hoe we ons verhouden tot het land waar wij leven en hoe dat land zich verhoudt tot ons. Wij, en overigens ook alle migranten die geen Nederlands staatsburger zijn, hebben er recht op verstoken te blijven van jullie diepgewortelde wantrouwen jegens mensen met wortels buiten Europa. Wij hebben er recht op niet door de staat tot ‘anders’ gemaakt te worden – er is al genoeg bias, marginalisatie en alledaags racisme in ons leven. Wij zijn jullie landgenoten, jullie buren, jullie collega’s. Laat ons verdikkeme met rust.
Ik meen ook begrepen te hebben dat ze in Nederland ooit, voor ik er geboren werd, plechtig hadden afgesproken dat ze dat soort dingen nooit meer zouden doen. Ik meen zelfs dat we nog steeds ieder jaar plechtig herdenken waarom die afspraak ook weer nodig was, en vervolgens vieren dat er destijds in ieder geval ook weer een einde aan gekomen was. En ik begrijp eerlijk gezegd niet zo goed waarom er zo weinigen in onze Tweede Kamer waren die tijdig begrepen welke fundamentele morele grens er met de tekst van deze motie overschreden werd. Het is alsof men daar nog altijd niet begrepen heeft dat het land mede geregeerd wordt door een partij die een groot aantal migrantengroepen het liefst morgen over de grens zet, zonder ironie en in volle ernst. Het is alsof er in sommige fracties te weinig mensen aan de knoppen zitten die weten hoe het is om met een niet-Europese migratieachtergrond, en bijbehorende uiterlijke kenmerken, in Nederland te wonen.
En ja, nu het kalf verdronken is, nu komen ze aankakken om de put te dempen. We horen van twee van de christelijke partijen dat ze het zo niet bedoeld hadden (1; 2); sommigen lijken eigenlijk een beetje spijt te hebben van hun stem, al zeggen ze dat net niet. Vooruit: beter ten halve gekeerd, dan ten hele gedwaald – maar het kan nóg beter: distantieer je van de motie. Laat zien dat het een fout was, dat die tekst wat jullie betreft nooit zo geformuleerd had mogen worden, en dat jullie óók staan voor het Nederlanderschap van Nederlanders met een migratieachtergrond. Dat maatschappelijke problemen, waar die er zijn, generiek onderzocht moeten worden en niet op basis van een niet ter zake doend maar wel zeer pijnlijk etnisch onderscheid. Misschien dat dan zélfs bij de VVD het kwartje valt.
Miko Flohr, 06/12/2024